Την πικρη τη μελιτζανα, παχνη δεν την πιανει*
* (που σημαίνει ότι αντέχουν αυτοί στις ταλαιπωρίες)

Η μελιτζάνα είναι ποώδες, πολυετές φυτό του γένους Στρύχνον της οικογένειας των Στρυχνοειδών και καλλιεργείται για τον ομώνυμο καρπό της. Το όνομά της προέρχεται από παραλλαγή της λατινικής της ονομασίας melongena. Με αλλαγή του “b” σε “m” προέκυψε στα ιταλικά η λέξη "melanzana" και από εκεί πέρασε στα ελληνικά ως "μελιτζάνα".

Στην αρχαιότητα, ήταν ιθαγενές φυτό της Ινδίας, αλλά καλλιεργούνταν προϊστορικά και στην Κίνα και την Κεντρική Ασία. Η πρώτη γραπτή αναφορά για το φυτό εντοπίζεται σε μια αρχαία κινέζικη αγροτική πραγματεία το 544 π.Χ.. Στην Ευρώπη ήρθε μάλλον με τους Άραβες. Στην Ελλάδα έφτασε το 12ο-13ο αιώνα και από τότε αποτελεί ένα από τα συστατικά της Μεσογειακής διατροφής.

Ο βλαστός της τρυφερός, όρθιος, θαμνώδης, με ύψος που μπορεί να φτάσει τα 80 εκατοστά και φέρει συνήθως μικρά αγκάθια. Τα φύλλα της μεγάλα και χνουδωτά με σχήμα ωοειδές. Τα άνθη της κρεμαστά χρώματος μοβ, φύονται μεμονωμένα. Ο καρπός της, η μελιτζάνα, έχει σχήμα ωοειδές, κυλινδρικό η σφαιρικό που ποικίλει στο μέγεθος ανάλογα με τη ποικιλία. Το χρώμα των καρπών είναι μοβ, βαθύ μοβ, μοβ με άσπρες γραμμές, αλλά ακόμα και βαθύ γαλάζιο, κόκκινο ή και κιτρινωπό σε διάφορες ποικιλίες. Η σάρκα του καρπού είναι σπογγώδης και περιέχει πολλά σπόρια. Η μελιτζάνα καλλιεργείται ως ετήσιο φυτό και απαιτεί θερμό κλίμα για να αναπτυχθεί. Χρειάζεται λίπανση με κοπριά και διάφορα μικτά λιπάσματα. γιατί είναι γενικά απαιτητικό φυτό. Καλλιεργείται στην ύπαιθρο και σε θερμοκήπια.

Κυριότερες ποικιλίες στην Ελλάδα είναι:

• Του Λαγκαδά με τους ωοειδείς και μακριούς καρπούς βάρους 150 περίπου γραμμαρίων χρώματος σκούρου μοβ
• Η τσακώνικη μελιτζάνα Λεωνιδίου (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης από το 1996), με μακριούς καρπούς 120-150 γραμμαρίων μοβ χρώματος
• Σύρου, μία πρώιμη ποικιλία με τους μεγαλύτερους καρπούς που φτάνουν και τα 300 γραμμάρια. Είναι χοντροί και στρογγυλοί ή σχήματος αχλαδιού και το χρώμα τους είναι σκούρο μοβ.

Η χώρα με την μεγαλύτερη παραγωγή παγκοσμίως είναι η Κίνα, δεύτερη η Ινδία και τρίτη η Τουρκία. Στην Ευρώπη, πρώτη στην παραγωγή μελιτζάνας βρίσκεται η Ιταλία και ακολουθούν η Ισπανία και η Ελλάδα. Στην Κρήτη καλλιεργείται το 50% της εγχώριας παραγωγής.

Η μελιτζάνα κυριαρχεί σε πιάτα των χωρών της Μεσογείου. Ο κλασικός Ελληνικός μουσακάς και τα παπουτσάκια, η Ιταλική μελιτζάνα με παρμεζάνα και το Τούρκικο Ιμάμ Μπαϊλντί είναι από τα πιο γνωστά

Η μελιτζάνα έχει μικρή θρεπτική αξία και χαρακτηριστική γεύση. Περιέχει μία πρασινωπή ουσία, τη σολανίνη που μπορεί να προκαλέσει στομαχικές διαταραχές, όταν οι καρποί καταναλωθούν άγουροι ή πολύ ώριμοι. Γι' αυτό χρειάζεται προσοχή.

Μαγειρεμένη είναι καλή πηγή: Βιταμίνης Β1 (θειαμίνης), Βιταμίνης Β6 (πυριδοξίνη), Β3 (νιασίνη), Μαγγανίου, Μαγνησίου, Καλλίου, και φυλλικού οξέος. Στην ωμή μελιτζάνα οι ποσότητες των παραπάνω είναι έως και διπλάσιες. Διαθέτει επίσης και αντιοξειδωτικές ιδιότητες

Το σκουρόχρωμο αυτό λαχανικό είναι πλούσιο σε μέταλλα όπως ασβέστιο, κάλιο και σίδηρο, το οποίο μάλιστα είναι αυτό που κάνει το χρώμα της να αλλάζει όταν εκτίθεται στον αέρα. Είναι, επίσης, πλούσια σε νάτριο, πρωτεΐνη, βιταμίνη Α και διαιτητικές φυτικές ίνες, που την καθιστούν μια πολύ υγιεινή τροφή, γι’ αυτό άλλωστε και αποτελούσε πάντα αγαπημένη τροφή βασιλιάδων και βασιλισσών.

Η σπουδαιότητα της νασουνίνης που βρίσκουμε στη μελιτζάνα

Εκτός από όλα τα απαραίτητα μέταλλα και βιταμίνες, η μελιτζάνα περιέχει φλαβονοειδή, όπως τη νασουνίνη, η οποία λόγω της ισχυρής αντιοξειδωτικής της δράσης βοηθάει στην καταστροφή των ελευθέρων ριζών, αποτρέποντας τις αρνητικές επιδράσεις τους στα κύτταρα, καθώς προστατεύει τα λιπίδια στις μεμβράνες των κυττάρων. Το χλωρογενικό οξύ θεωρείται επίσης από τα πιο ισχυρά αντιοξειδωτικά της μελιτζάνας που καταπολεμούν τις ελεύθερες ρίζες, ενώ ταυτόχρονα έχει αντιμικροβιακή και αντιιική δράση και ρίχνει την "κακή" χοληστερίνη (LDL). Ακόμη, βοηθάει και στη ρευματοειδή αρθρίτιδα, αποτρέποντας τις ελεύθερες ρίζες από το να προκαλέσουν ζημιά στις αρθρώσεις.

Άλλα οφέλη της μελιτζάνας

Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε από την Υπηρεσία Γεωργικών Ερευνών των Η.Π.Α. (ARS), βρέθηκε ότι οι διάφορες ποικιλίες μελιτζάνας περιέχουν 13 φαινολικές ενώσεις πολύ ωφέλιμες για την υγεία μας και με αντιοξειδωτική δράση. Η υψηλή της περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες βοηθά στην ανακούφιση της δυσκοιλιότητας και ταυτόχρονα εμποδίζει τη δημιουργία αιμορροΐδων και κολίτιδας.

Η μελιτζάνα έχει λίγες θερμίδες, καθόλου λίπος και κατά τη διάρκεια της πέψης απορροφάει το λίπος άλλων τροφών, βοηθώντας έτσι στην απώλεια βάρους. Σύμφωνα, μάλιστα, με την αγιουβερδική ιατρική, ανάλογα με τον τρόπο μαγειρέματός της και το συνδυασμό της με άλλες τροφές, η μελιτζάνα μπορεί να ανακουφίσει το φούσκωμα, να καθαρίσει τα φλέματα, να βελτιώσει την πέψη και να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της αϋπνίας.

Η Ινδία αποτελεί μια από τις χώρες με τη μεγαλύτερη παραγωγή μελιτζάνας.

Συμβουλη!

Αν θέλετε να μειώσετε λίγο την πικρή της γεύση, τρίψτε λίγο αλάτι πάνω της αφού την κόψετε και αφήστε τη για 30 λεπτά πριν τη μαγειρέψετε. Μπορείτε, επίσης, να ακολουθήσετε μια άλλη παράδοση από τη Νότια Ινδία, κόβοντας και μουλιάζοντας για 20 λεπτά κομμάτια της σε νερό ταμαρίντ (είναι υγρό από τον καρπό του δέντρου ταμαρίντ και μπορείτε να το βρείτε σε μαγαζιά με ασιατικά προϊόντα) πριν τη μαγειρέψετε. Αυτό θα τη βοηθήσει να διατηρήσει το χρώμα της και να αποβάλλει λίγη από την πικρή της γεύση.

Αν και συγγενεύει στενά με την πατάτα και αναπτύσσεται παρόμοια με την ντομάτα, περιέχει την υψηλότερη συγκέντρωση νασουνίνης, ασβεστίου και καλίου, κερδίζοντας επάξια τον τίτλο του "βασιλιά των λαχανικών".

Φύτευση: Μάιο-Ιούλιο
Ωρίμανση: 2 μήνες μετά

Θερμιδική Αξία:

Μελιτζάνες Ιμάμ-Μπαϊλντί (μερίδα): 296 θερμίδες
Μελιτζάνες Μουσακάς (μερίδα): 700 θερμίδες
Μελιτζάνες Παπουτσάκια χωρίς κιμά (μερίδα):450 θερμίδες
Μελιτζάνες τηγανιτές (μερίδα): 380 θερμίδες
Μελιτζανοσαλατα (1 κ. σούπας): 98 θερμίδες

Οι μελιτζάνες είναι ένα από τα λαχανικά που πολλοί θέλουν να καλλιεργήσουν στον κήπο τους. Ήρθε στην Ευρώπη πριν από 100 χρόνια από την Ασία και την Αφρική. Πολλοί την ονομάζουν και "Μαύρη Καλλονή", εξ αιτίας του σκούρου χρώματος των καρπών και τις γυαλάδας που έχουν. Οι μελιτζάνες αγαπούν τη ζέστη και το νερό.

Χρειάζονται 100 με 150 ζεστές (πάνω από 21οC) ημέρες για να μπορέσετε να έχετε τις δικές σας μελιτζάνες.

Η μελιτζάνα είναι πλούσια σε μαγνήσιο θρεπτική ουσία με οφέλη για τη σύσπαση των μυών, αλλά και την εγκεφαλική λειτουργία. Μάλιστα η παρουσία βιταμινών συμπλέγματος Β, προσδίδουν στη μελιτζάνα ιδιαίτερη σημασία σχετικά με την καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος.

Οι μελιτζάνες περιέχουν πολύ νερό(93%), κάτι που τις κάνει απαραίτητη τροφή κατά τις ζεστές ημέρες του καλοκαιριού, ενώ ωφελεί και στην καλή ουροποιητική λειτουργία. Μεγάλεςποσότητες καλλιεργούνται στην Κρήτη.

Φεστιβαλ μελιτζανας

Η «τσακώνικη μελιτζάνα» λόγω εδαφολογικών και κλιματικών συνθηκών έχει ιδιαίτερη γλυκιά γεύση, ενώ οι παραγωγοί του Λεωνιδίου την καλλιεργούν με αυστηρές προδιαγραφές. Κάθε χρόνο στην περιοχή, τον Ιούλιο έχει καθιερωθεί ένα θαυμάσιο φεστιβάλ Το «μελιτζάζ» αφιερωμένο στη Τσακώνικη μελιτζάνα με δρώμενα, γαστρονομικές προκλήσεις, γεύσεις και μουσικές όλης της Μεσογείου. Αν δεν πήγατε φέτος σκεφθείτε το επισκεφθείτε του χρόνου οπωσδήποτε!